Problemy z osiągnięciem wzwodu i jego utrzymaniem stają się coraz częstsze, dotyczą też coraz większego odsetka mężczyzn. A co najważniejsze – takie problemy dotyczą mężczyzn w każdym wieku. Za występowanie zaburzeń erekcji odpowiada wiele czynników środowiskowych oraz zdrowotnych i to ich wyeliminowanie stanowi podstawę terapii zaburzeń erekcji.

Suplementy na potencję można stosować pomocniczo przy problemach z erekcją, powinny ułatwić osiągnięcie wzwodu. Również akcesoria erotyczne takie jak pierścienie erekcyjne lub pompki do penisa mogą być pomocne do osiągnięcia erekcji penisa. Zachęcamy też do wpisu o tym, jaki pierścień erekcyjny wybrać dla siebie.

Jaki jest mechanizm powstania wzwodu?

W powstawaniu wzwodu współuczestniczy wiele mechanizmów, regulowanych przez układ nerwowy oraz sercowo – naczyniowy. Układy te wpływają na naczynia krwionośne oraz mięśnie gładkie zlokalizowane w obrębie ciał jamistych prącia. To właśnie wypełnienie ciał jamistych krwią prowadzi do powstania i podtrzymania wzwodu.

Kiedy naczynia krwionośne ciał jamistych rozluźniają się i otwierają, krew wpada przez tętnice jamiste, aby je wypełnić. Krew zostaje następnie uwięziona pod wysokim ciśnieniem, tworząc erekcję (1).
Erekcja zaczyna się od stymulacji sensorycznej i psychicznej. Podczas podniecenia seksualnego wiadomości nerwowe zaczynają stymulować penisa. Impulsy z mózgu i lokalnych nerwów powodują rozluźnienie mięśni ciał jamistych, umożliwiając przepływ krwi i wypełnienie otwartych przestrzeni (2). Krew wytwarza ciśnienie w ciałach jamistych, powodując rozszerzenie penisa i tworząc erekcję.
Tunica albuginea (błona otaczająca ciała jamiste), pomaga uwięzić krew w ciałach jamistych, podtrzymując erekcję. Erekcja zanika, gdy mięśnie penisa kurczą się, zatrzymując dopływ krwi i otwierając kanały odpływowe (3).

Erekcja prącia jest mimowolną reakcją wywoływaną przez różne bodźce i może powstać dzięki współoddziaływaniu mechanizmów psychogennych i refleksogennych. Bodziec psychogenny powstaje w ośrodkach nerwowych za pośrednictwem zmysłów, takich jak stymulacja wzrokowa i węch, oraz czynników urojonych, takich jak fantazje seksualne (4). Te centralne bodźce wysyłają sygnały do krzyżowych przywspółczulnych lub piersiowo-lędźwiowych współczulnych jąder rdzenia kręgowego, które z kolei przenoszą się do splotu miednicy. Sygnały te następnie przemieszczają się przez nerw jamisty – gałąź splotu miednicy, która unerwia tkanki penisa (5).

Bodziec refleksogenny polega na stymulacji nerwu grzbietowego, czuciowego włókna nerwowego w penisie, które przekazuje wiadomości do rdzeniowych ośrodków erekcji za pośrednictwem nerwu pudendalnego (6). Z kolei nerwy odprowadzane z kręgosłupa unerwiają nerw jamisty, jak opisano powyżej dla odpowiedzi psychogennej. Osoby z uszkodzeniem rdzenia kręgowego powyżej ścieżek krzyżowych utrzymują reakcje erekcji. Podsumowując, stymulacja psychogenna i refleksogenna indukuje erekcję  poprzez stymulację nerwu jamistego, który składa się zarówno z przywspółczulnych, jak i współczulnych włókien nerwowych (7).

Tkanka erekcji w penisie składa się z 3 cylindrycznych struktur: parzystego ciała jamistego, które sjest położone grzbietowo do cewki moczowej i mniejszego ciała jamistego cewki moczowej, czyli tkanki gąbczastej otaczającej cewkę moczową i tworzącej żołądź.Tętnica prącia zaopatruje penisa w krew i rozgałęzia się do tętnic grzbietowych, opuszkowo-cewkowych i jamistych. Tętnice jamiste leżą w obrębie ciał jamistych i rozgałęziają się na mniejsze tętnice heliksynowe, które zasilają przestrzenie sinusoidalne w ciałach jamistych (8).

Po stymulacji seksualnej przywspółczulne sygnały nerwowe powodują rozluźnienie mięśni gładkich otaczających tętnice jamiste, co prowadzi do rozszerzenia tych naczyń krwionośnych, a tym samym zwiększonego przepływu krwi do tkanki erekcyjnej. Ponadto mięśnie gładkie beleczkowate w ciele jamistym rozluźniają się, dzięki czemu przestrzenie sinusoidalne mogą się rozszerzać po wypełnieniu tętniczek krwią. Rozszerzające się sinusoidy blokują  żylny odpływ krwi z penisa (9). Ponadto ciśnienie rozszerzających się sinusoid powoduje, że włóknista otoczka ciał jamistych  rozciąga się i ściska żyły emisariuszy, dodatkowo ograniczając odpływ żylny. Zjawisko to określane jest jako żylna okluzja, w której napływ krwi wzrasta, a odpływ krwi maleje, co z kolei drastycznie zwiększa ciśnienie wewnątrznarządowe i powoduje pojawienie się erekcji (10).

Tlenek azotu (NO) jest neuroprzekaźnikiem niezbędnym w procesie powstania i utrzymania erekcji. Po stymulacji przywspółczulnej NO jest uwalniany w penisie i aktywuje enzym – rozpuszczalną cyklazę guanylową, która zwiększa produkcję cyklicznego monofosforanu guanozyny (cGMP). Z kolei cGMP aktywuje kinazę białkową G (PKG), która zmniejsza koncentrację jonów wapniowych. Zmniejsza się napływ jonów wapnia do komórek mięśni gładkich penisa, dochodzi do rozluźnienia ścian naczyń krwionośnych i możliwe jest wypełnienie ich krwią (11).

Czym są zaburzenia erekcji?

Zaburzenia erekcji (lub impotencja) to niezdolność mężczyzny do uzyskania lub utrzymania erekcji, która umożliwia aktywność seksualną z penetracją. Zaburzenia erekcji nie są chorobą, ale objawem jakiegoś innego problemu – fizycznego, psychicznego lub mieszaniny obu.
Sporadyczne niepowodzenia w uzyskaniu lub utrzymaniu erekcji nie powinny stanowić powodu do obaw. Niektóre z przyczyn obejmują picie zbyt dużej ilości alkoholu, lęk i zmęczenie. Dopóki nie będzie kontynuowany, nie ma powodów do niepokoju. Jeśli jednak zaburzenia erekcji trwają, należy udać się do lekarza.

Co wpływa na zaburzenia erekcji?

Istnieje wiele czynników wpływających na występowanie zaburzeń erekcji. Mogą to być czynniki środowiskowe, współtowarzyszenie wielu schorzeń, a także zachodzenie w organizmie zmian charakterystycznych dla starzenia się organizmu. Czynniki ryzyka, sprzyjające wystąpieniu zaburzeń erekcji to m. in.(12):

  • wiek powyżej 50 lat,
  • podwyższony poziom glukozy we krwi,
  • podwyższony poziom cholesterolu we krwi,
  • nieprawidłowe wartości ciśnienia tętniczego krwi,
  • sięganie po używki (alkohol, papierosy, narkotyki),
  • nadwaga lub otyłość,
  • siedzący tryb życia.

Problem z osiągnięciem erekcji jest skorelowany z krążącym poziomem testosteronu i estrogenu u mężczyzn; znacznie wyższy poziom krążącego estrogenu i wyższy stosunek estrogenu do testosteronu występuje u mężczyzn z zaburzeniami erekcji (13). Ponadto starzenie się wiąże się ze zmniejszonym krążeniem testosteronu, potencjalnie wyjaśniając zaburzenia zaburzenia wywołane starzeniem się.

Za pojawienie się zaburzeń erekcji może odpowiadać stosowanie niektórych leków, w tym (14):

  • leków sercowo – naczyniowych (blokerów beta – adrenergicznych, diuretyków tiazydowych, spironolaktonu, digoksyny),
  • fibratów i inhibitorów reduktazy HMG CoA, obniżających poziom cholesterolu we krwi,
  • leków antyandrogennych (estrogenów),
  • trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych,
  • leków przeciwdrgawkowych..

Występowanie zaburzeń erekcji może być związane z zaburzeniami naczyniowymi, uniemożliwiającymi napełnienie naczyń krwionośnych ciał jamistych krwią. Najczęstsze zaburzenia naczyniowe, mogące prowadzić do zaburzeń erekcji to rozmaite choroby układu sercowo – naczyniowego, w tym choroby naczyń obwodowych, miażdżyca tętnic, zawał serca, nadciśnienie tętnicze krwi czy występujące po radioterapii uszkodzenie naczyń krwionośnych zlokalizowanych w obrębie miednicy mniejszej. Kolejnym schorzeniem skorelowanym z zaburzeniami erekcji jest cukrzyca, w przebiegu której może dojść do uszkodzenia ścian naczyń krwionośnych. W przebiegu choroby Peyroniego dochodzi do zwłóknienia osłonek ciał jamistych prącia, co może zaburzyć przepływ krwi żylnej (15).

Problemy z erekcją mogą także pojawić się u mężczyzn cierpiących na schorzenia prostaty – przerost gruczołu krokowego czy zmiany nowotworowe. Istotne jest także oddziaływanie czynników emocjonalnych i psychicznych na zaburzenia potencji. Mowa zwłaszcza o oddziaływaniu przewlekłego stresu, stanów lękowych, depresji, nerwicy. Niekiedy pojawia się mechanizm błędnego koła – stres prowadzi do zaburzeń erekcji, a zaburzenia te stanowią źródło dalszego stresu.

W jaki sposób można leczyć zaburzenia erekcji?

Istnieje kilka metod leczenia zaburzeń potencji, a wybór metody terapeutycznej zależy w dużej mierze od przyczyny problemów ze wzwodem. Jeśli zdiagnozowana zostanie podstawowa przyczyna problemów z erekcją, np. cukrzyca czy miażdżyca, wówczas konieczne jest wdrożenie leczenia tego schorzenia. W przypadku problemów emocjonalnych wskazane może być wdrożenie terapii behawioralno – poznawczej. Natomiast leczenie samych zaburzeń erekcji obejmuje metody farmakologiczne, a także zabiegowe.

Farmakoterapia zaburzeń potencji sprowadza się do stosowania inhibitorów fosfodiesterazy, czyli preparatów hamujących aktywność enzymu uczestniczącego w procesie rozkładu cyklicznego monofosforanu guanozyny do monofosforanu guanozyny. Synteza cGMP to reakcja odpowiadająca za rozkurcz mięśni ciał jamistych prącia oraz napływ krwi. Reakcja przekształcenia cGMP do GMP towarzyszy natomiast wiotczeniu prącia po wytrysku. U mężczyzn z zaburzeniami erekcji dochodzi do nadmiernej aktywności fosfodiesterazy, co uniemożliwia utrzymanie optymalnego poziomu cGMP w tkance prącia. Leki hamujące aktywność tego enzymu umożliwiają utrzymanie wyższego poziomu cGMP, co przekłada się na wystąpienie i utrzymanie wzwodu. Co najważniejsze – takie leki działają tylko podczas stymulacji seksualnej.

Na rynku dostępnych jest kilka generacji inhibitorów fosfodiesterazy (16). Do leków pierwszej generacji należy m. in. sildenafil, czyli substancja aktywna, którą zawiera słynna niebieska tabletka, Viagra. Takie leki cechują się dość krótkim czasem działania – do 6 godzin. Inhibitory drugiej generacji, takie jak tadalafil mają dłuższy czas działania, sięgający nawet 24 – 36 godzin (18). Kiedyś inhibitory fosfodiesterazy dostępne były jedynie na receptę, teraz można jest zakupić bez recepty. Oznacza to możliwość niemal nieograniczonego dostępu do tego typu leków. Stosowaniu leków tego typu może towarzyszyć wystąpienie działań ubocznych, dlatego zawsze przed ich zastosowaniem warto skontaktować się z lekarzem. Możliwe działania niepożądane po zastosowaniu inhibitorów fosfodiesterazy to (18):

  • zaczerwienienie twarzy,
  • bóle głowy,
  • bóle mięśni,
  • niestrawność,
  • nudności,
  • zawroty głowy
  • uczucie zatkanego nosa,
  • bóle w klatce piersiowej,
  • tachykardia,
  • nadciśnienie tętnicze.

Przeciwwskazania do stosowania inhibitorów fosfodiesterazy to niedawno przebyty udar mózgu lub zawał serca, niskie ciśnienie krwi, ciężka niewydolność wątroby, ciężka niewydolność serca (19).

W przypadku starszych mężczyzn ze zbyt niskim poziomem testosteronu, uzupełnienie tego deficytu może przynieść korzyści w przypadku zaburzeń erekcji. Leczenie drugiego rzutu to iniekcje do ciał jamistych. Stosowane są wówczas takie leki jak fentolamina, papaweryna, syntetyczną prostacyklinę PGE1xx.

Zapraszamy też do artykułu o budowie penisa.

Bibliografia:

  1. Walocha J., Anatomia prawidłowa człowieka; Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2013
  2. Brzozowski T. Fizjologia człowieka; Edra Urban&Partner, 2019
  3. Paulsen F., Waschke J., Atlas anatomii człowieka Sobotta; Urban&Partner, 2017
  4. de Groat,  Autonomic Nervous System: Central Urogenital Control. Reference Module in Neuroscience and Biobehavioral Psychology. Amsterdam: Elsevier; 2017.
  5. Colombel M, Droupy S, Paradis V, Lassau JP, Benoît G. Caverno-pudendal nervous communicating branches in the penile hilum. Surg Radiol Anat. 1999, online https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/10549085/, dostęp 20/07/2021
  6. Konturek S., Fizjologia człowieka; Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2003
  7. McLaughlin D., Fizjologia człowieka. Krótkie wykłady; PWN, 2008
  8. Michajlik A., Ramotowski W., Anatomia i fizjologia człowieka; PZWL 2013
  9. Krauss H., Gibas – Dorna M., Fizjologia człowieka. Podstawy; PZWL 2021
  10. Panchatsharam PK, Durland J, Zito PM. Physiology, Erection. StatPearls. Treasure Island: StatPearls Publishing; 2020, online https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK513278/, dostęp 03/08/2021
  11. Grant A., Waugh A., Anatomia i fizjologia człowieka w warunkach zdrowia i choroby; Wrocław, 2021
  12. Hood S., Kirby M., Risk factor assesment of erectile dysfunction; Br J Diabetes Vasc Dis, 2004, online https://journals.sagepub.com/toc/dvda/4/3
  13. Chen T, Wu F, Wang X, Ma G, Xuan X, Tang R, Different levels of estradiol are correlated with sexual dysfunction in adult men. Sci Rep. 2020, online: https://www.nature.com/articles/s41598-020-69712-6, dostęp 20/07/2021
  14. Eardley I. Pathophysiology of erectile dysfunction. Br J Diabetes Vasc Dis, 2002, online https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/14746514020020040701
  15. Dalkin B., Carter M., Venogenic impotence following dermal graft repair for Peyronie’s disease; J Urol, 1991, online https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/1843616/, dostęp 02/08/2021
  16. Qaseem A, Snow V, Denberg TD. Hormonal Testing and Pharmacologic Treatment of Erectile Dysfunction: A Clinical Practice Guideline From the American College of Physicians. online https://www.acpjournals.org/doi/10.7326/0003-4819-151-9-200911030-00151, dostęp 02/08/2021
  17. Lew – Starowicz Z., Inhibitory fosfodiesterazy typu 5 – podobieństwa i różnice; Seksuologia Polska 2003, 1, 2, online https://journals.viamedica.pl/seksuologia_polska/article/view/33659, dostęp 02/08/2021
  18. Janiec W., Kompedium farmakologii; PZWL, 2021
  19. But R., Farmakologia; PZWL, 2017
  20. Rabijewski M., Zaburzenia erekcji – etiologia i leczenie; Przegląd Urologiczny 4/ 2006, online http://www.przeglad-urologiczny.pl/artykul.php?1092, dostęp 02/08/2021